Κεντανές

Στη Κρήτη έτσι ονομάζουν τα μικρά πράσα. 

Ιστορία
Το όνομα "κεντανές" προέρχεται από το ιαπ.ken=ξίφος+τρανής-τρανές, κεν+τρανές-κεν+τ(ρ)ανές-κεντανές (λόγω ομοιότητας των φύλλων με το ξίφος).



Πήρα τις πληροφορίες απο εδώ

Φύκια Κισσάμου

Είδος βρώσιμων καφέ-κόκκινων φυκιών που φύονται στις ρηχές ακτές του Κισσάμου Κρήτης. Συλλέγονται απο Μάρτιο έως και τον Απρίλιο και πωλούνται απο τους πλανόδιους ψαράδες.

Μαγειρική
Είναι πολύ νόστιμα, με τραγανή σάρκα. Συνήθως τρώγονται ωμά σε σαλάτα με λαδόξιδο. Μερικοί τα βάζουν και στη κατσαρόλα να μαγειρευθούν με θαλασσινά, όστρακα και πατάτες.

Ονομάζονται και Σαλάτα της Θάλασσας. Polysiphonia algae

Στρομπίλια

Είναι μικρά σαλιγκαράκια που ζούν πάνω στους υφάλους τις θάλασσας. Οι ψαράδες άλλοτε τα χρησιμοποιούν σαν δόλωμα άλλοτε τα τρώνε με λίγο λεμονάκι. Συχνά τα βάζουν με νερό σε κατσαρόλα να πάρουν μία βράση μαζί με πιπέρι και κρασί.

Ψαροκόλυβα

Μείγμα απο όσπρια (φασόλια, ρεβύθια, κουκιά) που βράζουν μαζί με σιτάρι. Μετά σουρώνονται και μπαίνουν σε ωμές πράσινες σαλάτες ή σε σούπες.

Τρώγονται κυρίως στη Κρήτη, πριν μεταλάβει ο κόσμος ή την εποχή των Νηστειών.

Αλλα ονόματα
Παλικάρια, φωτοπάπουδα, μαγεριά

Τούρτα Κρήτης

Είδος πίτας με γέμιση ψιλοκομμένο αρνί ή κατσίκι, μυζήθρα, στάκα. Το κρέας μαγειρεύεται πρώτα είτε βραστό είτε κοκκινιστό, με αυγολέμονο, ψητό όχι όμως και σουβλιστό. Μετά το τυλίγουν με φύλλο και το φουρνίζουν.

 Λέγεται και Χανιώτικη κρεατόπιτα, Αρνί Τούρτα,

Κατάγεται απο τη Κρήτη

Μπουρνέλες

Είδος άγριων κορόμηλων (Prunus spinosa) που είτε καλλιεργούνται είτε είναι αυτοφυή. Είναι δένδρα με πράσινους υπόξινους καρπούς που, το καλοκαίρι που ωριμάζουν, γίνονται κόκκινοι ή κίτρινοι, ή κιτρινοκόκκινοι, ή παραμένουν πράσινοι ανάλογα με τη ποικιλία. Αφού ωριμάζουν μερικές ποικιλίες παραμένουν ξινές, άλλες γλυκίζουν. Τρώγονται ωμά (κάποιος τα μαζεύει απο το δένδρο), νωπά ή μπαίνουν σε γλυκίσματα, σάλτσες, γίνονται και μαρμελάδα. Είναι πλούσια σε βιταμίνες C και A, καθώς και σε νικοτινικό οξύ.

Μαγειρική

 Παλιά τα χρησιμοποιούσαν άγουρα στο φαγητό αντί για λεμόνια, τα ώριμα ξεραινόντουσαν στον ήλιο για να φτιάξουν κομπόστες. Στη Κρήτη τα κάνουν μαρμελάδα με κονιάκ, σάλτσα για αγριογούρουνο. Οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης τα κάνουνε λικέρ που το ονομάζουν "σλίβοβιτς (slivovitz)", περιέχει κονιάκ.

Λέγονται και τζάνερα, τζερνίκια, κορόμηλα

Κοτσιφάλι

Ποικιλία ερυθρού κρασιού. Καλλιεργείται κυρίως στο Ηράκλειο Κρήτης αλλά και στις Κυκλάδες σε αργιλοασβεστώδη εδάφη.

Εχει ευχάριστο άρωμα, μέτρια οξύτητα, ελάχιστες τανίνες, αλλά αστάθεια στο χρώμα. Εξαιτίας του τελευταίου χαρακτηριστικού του, οινοποιείται μαζί με κάποια άλλη ποικιλία, όπως το Μαντηλάρι που έχει σταθερό ερυθρό χρώμα. Είναι ξηρός οίνος ΟΠΑΠ (Ονομασία Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας).

Στραβόξυλο

Είδος χόρτου με όμορφα ρόζ λουλουδάκια. Φύεται σε ηλιόλουστα, βραχώδη εδάφη που στραγγίζονται καλά.   Συλλέγεται τους ζεστούς μήνες του καλοκαιριού, βράζεται για να φύγει η πικρή γεύση και σερβίρεται σε χορτόπιτες. 

Φύεται στη Κρήτη, τη Σικελία, Ισπανία, ΗΠΑ (Οχάϊο)

Scabiosa cretica - Balearic Pincushion flower

Οματιές

Είδος λουκάνικου απο εντόσθια χοίρου το οποίο αφού γεμισθεί με μυρωδικά, ψήνεται στο φούρνο. Διαδεδομένο στη Θράκη, Κρήτη, Κέρκυρα, Πελοπόννησο. Ετοιμάζεται τη περίοδο των Χριστουγέννων.

Ιστορία

Πρόκειται για τις αρχαίες αιματιές, φαγητό που ήταν πασίγνωστο και στο Βυζάντιο. Ανακάτευαν πλιγούρι ή ρύζι με εντόσθια χοίρου, χοιρινό κρέας και λίγο χοιρινό αίμα. Αργότερα το αίμα αντικατεστάθηκε με κρασί απο τους Χριστιανούς που θεωρούσαν το αίμα ως ειδωλολατρικό κατάλοιπο.

Λέγεται και Ομαθιές, Μπάμπω, Μπομπάρι (στη Θράκη), Μπομπάρ

Πριναριτάκια

Είδος φαγώσιμων μανιταριών. Μοιάζουν με κίτρινα χωνάκια με χαρακιές εξωτερικά. Φυτρώνουν ένα-ένα ποτέ ομαδικά, στις ρίζες της βαλανιδιάς. Το σχήμα τους μοιάζει με κύπελο.
Ζούν σε όλη την Ευρώπη, τη Β. Αμερική, Αφρική και το Μεξικό, ακόμη και στα Ιμαλάϊα. Στην Ελλάδα ζούν στη Κρήτη.


Λέγονται και Νερατζάκια, Πευκένια (ζούν στις ρίζες πεύκων)

Chanterelle - Cantharellus cibarius

Ζυμαρικά Κρήτης

 1) Στριφτούδια : Ζυμαρικά απο σιμιγδάλι. Τα έπλαθαν σε μακριές λωρίδες πλάτους 4 εκατοστών και μετά τα στριφογύριζαν πάνω στο τραπέζι ώστε να πάρουν στριφτό σχήμα. Εξαιτίας του σχήματός του, μπαίνει σε σούπες. Συνοδεύει άριστα τα μαγειρευτά χταπόδια και τις σουπιές.

 2) Γορτύνιο : Ζυμαρικά απο σιμιγδάλι. Τα έπλαθαν σε λεπτές λωρίδες πλάτους ενός εκατοστού. Τις έστριβαν μέσα στα χέρια τους, ώστε να έχουν μήκος έως 7 εκατοστά. Ταιριάζει με κρέας κοκκινιστό και τριμμένη γραβιέρα.

3) Καλογερικό : Κορδόνια ζύμης. Τα έκοβαν σε διάφορα μεγέθη και έκαναν βαθουλώματα επάνω τους με το χέρι. Σερβίρονται ζεστά περιχυμένα με στακοβούτυρο ή απλό καυτό βούτυρο και πασπαλισμένα με ξερό ανθότυρο.  Ταιριάζει με άσπρες σάλτσες κυρίως με εκείνη των μανιταριών. 

Τη Μεγάλη Σαρακοστή και το Δεκαπενταύγουστο καταλώνονταν στα μοναστήρια κυρίως.

4) Σκιουφικτό : Λωρίδες ζύμης πλάτους 6 εκατοστών. Τις τύλιγαν σε λεπτό στρογγυλό ξύλο και τις έστριβαν σε ρολό έτσι ώστε στο εσωτερικό τους να δημιουργείται ένα κενό. Τρώγονται σκέτα ή μέσα σε σαλάτες. Λέγεται και Τσιουφικτό.

5) Ροδοπέταλο : Παρασκευάζεται απο σιμιγδάλι, παντζάρι και ντομάτα. Εχει κυκλικό σχήμα κυματιστό απο τη μία πλευρά και ίσιο απο την άλλη επειδή είναι σε επαφή με το χέρι. Εχει κοκκινωπό χρώμα και ταιριάζει με πιάτα θαλασσινών.

6) Υπαπαντή : Μικρά κομμάτια ζύμης με ακανόνιστο σχήμα. Κόβονται με τα χέρια σε σχήμα οβάλ, πιέζονται στο κέντρο ώστε να μοιάζουν με καπελλάκια, έως 3 εκατοστά πλάτος.

Μαρουβάς

Είδος ερυθρού κρασιού που παράγεται στη δυτική Κρήτη, στη περιοχή Κισσάμου Χανίων. Βασίζεται στη ποικιλία "Ρωμέϊκο. Εχει έντονο άρωμα. Το κρασί προορίζεται για μακροχρόνια παλαίωση. Πίνεται σαν απεριτίφ (βλέπε ορισμό), με ένα κομμάτι μήλο στο τέλος του γεύματος.

Ιστορία
Στα παλιά χρόνια έθαβαν ένα βαρέλι Μαρουβά στο χώμα όταν γεννιόταν ένα παιδί και το άνοιγαν όταν εκείνο παντρευόταν.

Τομάτες Κρήτης

Μεγάλες σε μέγεθος ντομάτες, βαριές με μεγάλη περιεκτικότητα σε νερό. Είναι πορτοκαλοκόκκινες, οι ώριμες αρκετά μαλακές, οι άγουρες πιο σφιχτές. Μαγειρεύονται ολόκληρες ώστε να κρατούν το άρωμα και τη πλούσια γεύση τους. Προτιμούνται και για τα γεμιστά.

Παπούλες

Είδος σαλατικού που τρώγεται σχεδόν πάντα ωμό με τη συνοδεία λαδιού-ξυδιού. Θεωρείται ένα απο τα νηστίσιμα φαγητά της Κρήτης, συνοδεύει τις αγκινάρες και πίνεται μαζί με τσικουδιά.

Λέγονται και ψαρές, καμπυλιές. Pale pea - Lathyrus ochrus

Γαμοπίλαφο

Είδος ρυζιού που έχει βράσει μαζί με γίδα ή με κόκκορα. Μοιάζει με το ριζότο.

Ιστορία
Στην αρχή το προσέφεραν σε γάμους γιατί το ρύζι συμβολίζει ευγονία και πλούτο, η γίδα τη γονιμότητα και τη σταθερή ζωή, ενώ ο κόκκορας ήταν σύμβολο της ευημερίας. Υπήρχε ομως και άλλη μία θεωρία που έλεγε ότι οι Κρητικοί το πήραν απο τους Ενετούς τότε που είχαν καταλάβει το νησί τους.

Κρητικής καταγωγής

Σφουγγάτο

Ετσι λέγεται η ομελέτα στη Κρητική διάλεκτο

Φτωχογιάννης

Αλλη ονομασία του παστού μπακαλιάρου. Τηγανίζεται με κουρκούτι στο οποίο έχουν προσθέσει τριμμένο κολοκύθι.

Λέγεται και Φτωχογιάννος. Το όνομα προήλθε απο τη Κρήτη.

Ομαθιές

Είδος γλυκού αλλαντικού απο χοιρινό. Γεμίζουν τα έντερα του χοίρου με μαϊντανό, σταφίδες, κανέλλα, ζάχαρη, άνηθο, μάραθο, ρύζι καμμιά φορά βάζουν μυζήθρα και αμύγδαλα. Μετά το βράζουν και στη συνέχεια το ψήνουν.
Κατάγεται απο τη Κρήτη και τρώγεται στις γιορτές των Χριστουγέννων. Λέγεται και Αμαθιές.

Απάκι

Χοιρινό άπαχο κρέας, κομμένο σε μακρόστενα κομμάτια που μαρινάρεται σε ξύδι και μετά καπνίζεται. Η παραμονή στο ξύδι κρατάει 3 περίπου μέρες, μετά κρεμιέται σε ειδικούς φούρνους όπου καπνίζεται μαζί με Κρητικά αρωματικά χόρτα.
Τρώγεται όπως είναι, μπορεί όμως είτε να τηγανισθεί για λίγα λεπτά ή να ψηθεί σε φούρνο/στα κάρβουνα, να μπεί σε κάποιο λαδερό φαγητό ή και σε σούπα όπως η φασολάδα.

Κρητικής καταγωγής.

Αθότυρος

Είδος τυριού τύπου μυζήθρας που παρασκευάζεται απο το υπόλοιπο της τυροκομίας άλλων τυριών και στο οποίο προστίθεται 10-20% γάλα. Μετά το τυρί μπαίνει μέσα σε καλούπια για να στραγγίξει. Στο παρελθόν για να ωριμάσει το τυρί σωστά το κάλυπταν με "αθό" δηλαδή στάχτη, εξ' ού και η ονομασία. Κυκλοφορεί ως μαλακός αθότυρος και ως σκληρός.

Μαλακός Αθότυρος

Ο φρέσκος Αθότυρος είναι μαλακός, με ελαφριά γεύση και καταναλώνεται ως επιτραπέζιο τυρί, χρησιμοποιείται στην παρασκευή τυροπιτών καθώς και γλυκών. Εχει μεγάλη υγρασία, μικρή περιεκτικότητα σε λιπαρά (περίπου 16%), και πολύ ευχάριστη γεύση. Τρώγεται ως ορεκτικό και ως επιτραπέζιο τυρί, φτιάχνουν μ’ αυτόν τα Κρητικά καλιτσούνια και μπορει να αποτελέσει εξαιρετικό επιδόρπιο με μέλι ή πετιμέζι ωμός ή και τηγανιτός.

Σκληρός Αθότυρος

Συμπαγές τυρί με έντονη, γλυκιά γεύση και πλούσιο άρωμα. Είναι λίγο αλατισμένο , ωριμάζει μόνο λίγες εβδομάδες πρίν βγεί στην κατανάλωση. Χρησιμοποιείται ως τριμμένο πάνω σε μακαρόνια .

Παράγεται στη Κρήτη.